Voedingsadviezen bij overmatig braken tijdens de zwangerschap

Je hebt last van overmatige misselijkheid en/of braken tijdens je zwangerschap, ook wel hyperemesis gravidarum genoemd. In deze brochure informeren wij je over wat hyperemesis gravidarum is. Daarnaast geven wij adviezen die kunnen bijdragen aan het verminderen van je klachten.

Wat is overmatig zwangerschapsbraken?

Veel vrouwen hebben in de eerste maanden van hun zwangerschap last van misselijkheid en braken. Het ontstaat vaak tussen de 4^e en 10^e week van de zwangerschap en in 90% van de gevallen verdwijnen de klachten voor de 22 weken van de zwangerschap. Bij sommige vrouwen zijn de klachten echter zo hevig dat zij onvoldoende voedsel en vocht kunnen binnenhouden. We spreken dan van overmatig zwangerschapsbraken (hyperemesis gravidarum). Er is dan sprake van hevige misselijkheid, braken en verminderde of geen eetlust. Doordat je onvoldoende voedingsstoffen en vocht binnenhoudt, kan dit leiden tot gewichtsverlies, uitdroging en een tekort aan vitaminen en mineralen. Door het vele braken kun je vermoeid raken.

Er is geen duidelijke oorzaak voor hyperemesis gravidarum. Waarschijnlijk spelen meerdere redenen een rol. Overmatig braken heeft, voor zover we nu weten, geen negatieve invloed op de gezondheid van je ongeboren kind. Het is echter wel van invloed op het algemeen welbevinden en de conditie van de zwangere.

Wat kun je zelf doen?

Het belangrijkste doel is om niet te hoeven braken. Het is een misverstand dat een zwangere voor 2 zou moeten eten. De optimale gewichtstoename tijdens de zwangerschap is hoger bij vrouwen met ondergewicht en lager bij vrouwen met overgewicht voorafgaand aan de zwangerschap.

Het is verstandig om kleine beetjes te blijven eten. Als je alles wat je eet of drinkt direct weer uitbraakt, is het beter om even niets te eten.

Algemene adviezen

• Neem zoveel mogelijk rust, ook na inspanning (bv douchen).
• Sta langzaam op en vermijd plotselinge bewegingen.
• Ga na het eten niet direct liggen, maar blijf nog tien tot twintig minuten rechtop zitten.
• Neem rustig de tijd om te eten.
• Probeer zoveel mogelijk in de frisse lucht te zijn.
• Eet in een ruimte die niet te warm is.
• Draag loszittende kleding.

Smaak- en reukveranderingen

Het is mogelijk dat bepaalde producten je (tijdelijk) tegenstaan. Ook kan het zijn dat je bepaalde producten (tijdelijk) niet verdraagt.

• Geuren (bijvoorbeeld van eten of parfum) kunnen invloed hebben op de misselijkheid. Probeer deze geuren te vermijden.
• Per dag kan de eetlust, smaakbeleving en geur wisselen. Probeer veel verschillende producten uit. Wat de ene keer geen succes is, kan de andere keer wel in de smaak vallen en omgekeerd.
• Temperatuur beïnvloedt de smaak; koude gerechten hebben vaak een minder sterke smaak dan warme gerechten.
• Gekoelde dranken gaan vaak beter dan ongekoelde dranken.
• Drinken met behulp van een rietje wordt vaak beter verdragen dan drinken uit een glas.

Tips tegen de misselijkheid

• Misselijkheid kan ook worden veroorzaakt of verergerd door een lege maag. Voorkom deze lege maag door om de 2 a 3 uur wat te eten.
• Een tekort aan vocht verergert de misselijkheid en kan ook een vieze smaak in de mond geven. Probeer daarom elke dag voldoende te drinken: dat is 1,5 tot 2 liter per dag. Je kunt bijvoorbeeld water, thee, melk, karnemelk, yoghurtdrank, chocolademelk, bouillon en frisdrank gebruiken. De vieze smaak in de mond kun je ook verminderen door iets met een sterke smaak te eten, bijvoorbeeld een pepermunt. Of zuig op iets zuurs (bijvoorbeeld een schijfje citroen/stukje augurk).
• Overweeg eventueel het gebruik van isotone dranken of ORS (Oral Rehydration Salt). Dit vocht wordt makkelijker opgenomen door het lichaam.
• Houd rekening met je misselijkheidspatroon gedurende de dag. Als je veel last hebt van ochtendmisselijkheid, maar je voelt je wat beter rond het middaguur, eet dan wat minder ’s ochtends en benut de uren dat je wat minder misselijk bent om wat meer te eten.
• Ochtendmisselijkheid vermindert soms door het eten van een toastje, geroosterde boterham of beschuit vóór het opstaan. Leg dit eventueel ’s avonds voor het slapen gaan alvast klaar naast je bed.
• Soms kan koken al resulteren in misselijkheid. Probeer of iemand anders voor je kan koken en blijf zelf uit de keuken. De maaltijd zelf hoeft namelijk niet altijd het probleem te zijn. Maak gebruik van kant-en-klaar producten. Koken, stoven, pocheren of bereiding in de magnetron geven vaak minder hinderlijke geuren dan bakken en braden.
• Neem een koude maaltijd als je die beter verdraagt dan een warme maaltijd. Koud voedsel geurt bovendien minder. Voorbeelden zijn: een sandwich, huzaren-, pasta-, fruit- of groentesalades, koud vlees zoals alle soorten vleeswaren, maar ook (gerookte) kipfilet, fricandeau, gebraden gehakt of rollade. Hoe het eten eruit ziet, kan ook veel invloed hebben. Als eten moeilijk gaat, is het extra belangrijk dat het er aantrekkelijk uitziet.
• Gember kan de klachten van misselijkheid verminderen. Zet er thee van of gebruik eventueel gember in capsule-vorm.

 Tips bij obstipatie

• Drink bij een moeilijke stoelgang minimaal 2 liter vocht.
• Kies voedingsmiddelen met veel voedingsvezels zoals: bruin- en fijn volkorenbrood, volkoren beschuit, volkoren ontbijtkoek en volkoren graanproducten.
• Neem voldoende fruit, bij voorkeur met schil. Je kunt ook gebruik maken van gedroogd fruit zoals pruimen en abrikozen.
• Neem voldoende groente, zowel gekookt als rauw.
• Neem voldoende aardappelen, (volkoren)pasta en (zilvervlies)rijst.

Praktische adviezen per maaltijdmoment

Broodmaaltijden

• Besmeer het brood royaal met roomboter of margarine.
• Gebruik dubbel hartig beleg.
• Een schaaltje pap of vla eet vaak gemakkelijker dan een boterham.
• Brood kan vervangen worden door muesli of andere ontbijtgranen.
• Probeer verschillende broodsoorten zoals krentenbrood, roggebrood, suikerbrood, stokbrood of een worsten-, kaas- of saucijzenbroodje.
• Maak in plaats van een belegde boterham een tosti of wentelteefje.
• Neem eens een snack bij of op de boterham zoals ei, omelet, ragout, gebakken vis, huzarensalade, eiersalade, kroket, frikadel of knakworst.

Warme maaltijd

• Drink niet teveel bij het eten en eet liever geen bouillon of soep vlak voor de warme maaltijd. Deze geven snel een vol gevoel.
• Voeg roomboter, margarine, (kook)room, slagroom, crème fraîche, kaas en/of mayonaise toe aan jus, sausjes, aardappelgerechten, pastagerechten of groenten.
• Voeg room of siroop aan het nagerecht toe.
• Rauwkost bevat weinig energie en geeft een vol gevoel. Gebruik bij voorkeur gekookte groenten.
• Soms verergeren de klachten door vette en/of gebakken voedingsmiddelen, kruidige of pittige voedingsmiddelen, zeer zoete producten, producten met een sterke geur (zoals broccoli, koolsoorten en vis). Vermijdt deze zonodig.

Tussendoortjes

• Wissel warme en koude tussendoortjes met elkaar af.
• Varieer met tussendoortjes en probeer nieuwe smaken en varianten uit.
• Voorbeelden van geschikte tussendoortjes: ontbijt of krentenbol royaal besmeerd, schaaltje volle vla, kwark of vruchtenyoghurt, chocolademelk, handje noten, vleeswaar uit het vuistje, blokje kaas, gevulde koek, suikerwafel.

Als het ondanks deze adviezen niet lukt om voldoende energie binnen te krijgen, dan kan drinkvoeding of sondevoeding een oplossing zijn. Overleg hierover met een diëtist.

Specifieke adviezen bij de zwangerschap

Gebruik tot de 10^e week van de zwangerschap dagelijks een supplement met 400 microgram foliumzuur. Daarnaast is het advies om gedurende de gehele zwangerschap dagelijks 10 microgram vitamine D in te nemen.

Wil je extra vitamines en mineralen gebruiken? Kies dan voor een multivitamine speciaal voor de zwangere vrouw. Als je dat doet, hoef je geen extra vitamine D en foliumzuur meer te gebruiken (zie ook www.voedingscentrum.nl).

Heb je nog specifieke vragen omtrent wat je wel of niet mag eten tijdens de zwangerschap? Kijk dan op de website van het Voedingscentrum: Voedingscentrum.nl/etenzwanger.