Voedingsadviezen bij een kunstmatige uitgang op de dunne darm (ileostoma)

Je bent niet zo lang geleden geopereerd. Daarbij heb je een kunstmatige uitgang op de dunne darm gekregen, een zogenoemd ileostoma. Door deze ingreep is er in je spijsverteringskanaal het een en ander veranderd.

Hoe werkt de spijsvertering?

Wanneer je iets eet, wordt het voedsel allereerst gekauwd en vermengd met speeksel, het verteren van het voedsel is dan al begonnen. Via samentrekkende bewegingen komt het voedsel via de slokdarm in de maag. Hier wordt het voedsel vermengd met maagsap en gekneed. Als dit in voldoende mate is gebeurd, verlaat de voedselbrij met kleine beetjes de maag en wordt het verder verteerd in de dunne darm. Hierbij worden veel verteringssappen gebruikt, waarbij alle belangrijke voedingsstoffen via de darmwand in het bloed worden opgenomen. Alles wat niet verteerd kan worden, verlaat de dunne darm en gaat naar de dikke darm. Dit is een vochtrijke en zoutrijke massa. De dikke darm dikt de ontlasting in, waarbij vocht en zouten opgenomen worden door het lichaam.

Ileostoma

Een ileostoma is een kunstmatige uitgang op de dunne darm. Deze is aangelegd omdat de dikke darm is weggenomen of niet wordt gebruikt. In de dikke darm vindt gewoonlijk indikking van de ontlasting plaats en worden vocht en zout weer in het lichaam opgenomen. De ontlasting die via een ileostoma het lichaam verlaat, is over het algemeen dun tot brijig. Verder kan de voeding die je gebruikt invloed hebben op of leiden tot gasvorming, geurvorming en verkleuring van de ontlasting.

Algemene voedingsadviezen

Eet rustig en kauw het eten goed.
Om eventuele verstopping van het stoma te voorkomen is het belangrijk om rustig te eten, het voedsel goed fijn te snijden en goed te kauwen.

Eet en drink regelmatig

Verdeel de voeding over meerdere kleine maaltijden per dag en sla geen maaltijden over. Gebruik niet te grote porties. Het is beter 6 kleine maaltijden te gebruiken dan 3 grote. Het is raadzaam om bij het drinken altijd iets te eten en neem geen grote hoeveelheden vocht in korte tijd. Een grote maaltijd vlak voor het slapen gaan kan ’s nachts de ontlasting bevorderen en de nachtrust eventueel verstoren.

Vocht- en zoutbehoefte

Als je een ileostoma hebt, verlies je veel vocht en zout met de ontlasting. Onderstaande klachten kunnen wijzen op een zout- en/of vochttekort.

Zoutinname

Om het verlies van zout en vocht met de ontlasting aan te vullen word je  geadviseerd extra zout te gebruiken. Keukenzout (natriumchloride, afgekort NaCl), kun je ruim over uw voeding strooien. Ook andere producten kunnen je helpen het zouttekort te voorkomen. Een aantal zoutrijke producten bevatten echter ook veel calorieën (energie). Gebruik deze producten bij ongewenste gewichtstoename met mate. Extreme schommelingen in het gewicht kunnen op den duur problemen geven met het ileostoma en de verzorging ervan. Door ongewenste gewichtstoename kan bijvoorbeeld lekkage en daardoor huidirritatie ontstaan.

• Producten die veel zout en weinig calorieën leveren: Keukenzout, rookvlees, aromat, rauwe ham, ketjap, zoet en zout, 20+ en 30+ (smeer)kaas maggi, groentesap/tomatensap, curry, tomatenketchup -bouillon, heldere soep.
• Producten die veel zout en veel calorieën bevatten: Bacon, 48+ (smeer)kaas, cervelaatworst, rookworst, salami, chips en zoutjes, ontbijtspek, haring.

Drop is geen goede zoutleverancier. In drop wordt namelijk geen gebruik gemaakt van keukenzout, maar van salmiakzout (ammoniumchloride)

Ga niet over op een natriumbeperkt (zoutbeperkt) dieet zonder overleg met je specialist en/of diëtist.

Vochtinname

Het is belangrijk om, verdeeld over de dag, 2 tot 2 ½ liter vocht te drinken. Dit komt overeen met de inhoud van 16 tot 20 kopjes. Onder ‘vocht’ wordt niet alleen koffie, melk of thee verstaan, maar bijvoorbeeld ook soep, yoghurt of vla. Je kunt controleren of je voldoende drinkt door de inhoud van het aantal kopjes, bekers en glazen van een dag bij te houden op een lijst. Aan het einde van de dag kun je nagaan of je 2 tot 2 ½ liter vocht hebt gebruikt. Wanneer je weinig plast en je urine donker van kleur is, kan dit een teken zijn dat je te weinig hebt gedronken.

Ga niet over op een vochtbeperking zonder overleg met je specialist en/of diëtist.

Gasvorming

Gas- en geurvorming zijn niet helemaal te voorkomen. Het is een normaal gevolg van de spijsvertering. Sommige voedingsmiddelen veroorzaken extra gasvorming. Als je last hebt van deze gasvorming, kun je deze voedingsmiddelen beter (of op bepaalde momenten) vermijden. De mate waarin bepaalde voedingsmiddelen ongewenste gassen veroorzaken kan per persoon verschillen.

Gasvormende voedingsmiddelen zijn o.a.:

• koolsoorten, zoals rode kool, witte kool, savooiekool, spruitjes, koolraap
• prei
• uien en knoflook
• paprika
• peulvruchten zoals witte bonen, bruine bonen, linzen, (split-)erwten
• koolzuurhoudende dranken en bier

De lucht die vaak ongemerkt tijdens het eten wordt ingeslikt komt voor een deel in het stomazakje terecht. Het is van belang om rustig te eten, zodat er minder kans is op het inslikken van lucht. Ook bij het kauwen van kauwgom, praten onder het eten, snurken met open mond, verkoudheid, zenuwachtigheid, een slecht passend gebit en bij het roken wordt vaak ongemerkt lucht ingeslikt.

Geurvorming

Helaas is geurvorming niet helemaal te voorkomen. Bepaalde voedingsmiddelen veroorzaken extra geurvorming. Als je last hebt van geurvorming, kun je deze voedingsmiddelen beter (of op bepaalde momenten) vermijden. De mate waarin bepaalde voedingsmiddelen ongewenste geur veroorzaken kan per persoon verschillen.

Geurvormende voedingsmiddelen zijn o.a.:

• koolsoorten, vooral als ze lang gekookt zijn
• prei
• uien en knoflook
• peulvruchten zoals witte bonen, bruine bonen, linzen, (split-)erwten
• vis
• eieren
• vitamine B-tabletten

Verkleuring

Verkleuring van de ontlasting wordt vaak veroorzaakt door:

• donkergroene bladgroenten zoals spinazie, boerenkool en andijvie (donkergroen of zwart)
• bieten (rood)
• ijzerpreparaten (zwart)

Verstopping

De kans op verstopping bestaat vooral bij te snel eten, onvoldoende kauwen, niet goed schillen of niet goed koken. Sommige voedingsmiddelen kunnen verstopping van de stoma veroorzaken. Wees daarom voorzichtig met de volgende producten:

• asperges
• bleekselderij
• champignons
• maïs
• zuurkool
• grove rauwkost, zoals knolselderij en wortel
• draderige sperziebonen en snijbonen
• taugé
• peulvruchten zoals witte bonen, bruine bonen, linzen, (split-)erwten
• taai en draderig vlees
• noten, zaden en pitten
• citrusfruit (sap mag wel)
• verse ananas
• druiven
• gedroogde vruchten zoals dadels, vijgen, pruimen, rozijnen
• kokosproducten, popcorn en amandelspijs

Vastheid van de ontlasting

Voor een betere indikking van de ontlasting is het belangrijk om de voeding en het drinkvocht goed te spreiden over de dag. Wanneer de ontlasting te dun is, kan drinkvocht met een zetmeelrijk product worden gecombineerd. Bijvoorbeeld een cracker met hartig beleg, een beschuit met hartig beleg of een zoute biscuit.

Bijzondere situaties

Bij diarree, braken, hevige transpiratie, koorts of warm weer treedt extra vocht- en zoutverlies op. Bovendien kan er sprake zijn van eetlustvermindering waardoor de inneming van vocht en zout minder is. Een extra vocht- en zoutaanvulling is dan noodzakelijk. Naast je gebruikelijke voeding kan Oral Rehydration Salts (O.R.S.) een goede aanvulling zijn. Deze oplossing bestaat o.a. uit water, suiker en zout. Door O.R.S. te gebruiken worden tekorten voorkomen. Het is verkrijgbaar bij apotheek en drogist.

Buitenland

Wanneer je in tropische of subtropische landen verblijft, heb je te maken met hogere temperaturen en met andere hygiënische omstandigheden. Hierdoor is het gevaar van diarree aanwezig. Neem geen risico’s. Gebruik geen:

• ongekookt leidingwater
• ijs en ijsblokjes
• rauw vlees en rauwe vis
• rauwe groenten
• ongeschild fruit

Zorg bovendien dat je altijd de volgende producten bij je hebt:

• bouillon- of zouttabletten
• Oral Rehydration Salts (O.R.S.)
• biscuits of crackers

Gewicht

Zorg ervoor dat je gewicht ongeveer gelijk blijft. Extreme schommelingen kunnen op den duur problemen geven met het stoma en de verzorging ervan.

Meer informatie

Bij het Voedingscentrum kun je terecht voor al je vragen over gezond en veilig eten.

Voedingscentrum
Postbus 85700                                                                                                                    
2508 CK Den Haag
www.voedingscentrum.nl

Wanneer je meer informatie wenst over een stoma, kun je terecht bij:

Stomavereniging
Randhoeve 221
3995 GA Houten
Telefoon: (030) 6343910    
www.stomavereniging.nl
info@stomavereniging.nl