Voeding bij COPD en overgewicht
In deze folder lees je wat COPD is, waarom je gewicht belangrijk is en welke rol voeding speelt als je COPD hebt. Je krijgt praktische adviezen over gezonde voeding, het behouden van je spiermassa en hoe je klachten kunt beperken. Ook lees je wat je zelf kunt doen en wanneer je advies vraagt aan een diëtist.
Wat is COPD?
COPD is een blijvende longziekte. De afkorting staat voor Chronic Obstructive Pulmonary Disease. Dit betekent dat je longen beschadigd zijn en minder goed werken. Er zijn twee vormen: chronische bronchitis en longemfyseem.
Klachten bij COPD zijn onder andere:
- Kortademigheid
- Vermoeidheid
- Chronisch hoesten, vaak met slijm
In het begin merk je de kortademigheid vooral bij zware inspanning. Later kan dit ook bij lichte inspanning en zelfs in rust gebeuren. Omdat je ’s nachts en ’s ochtends vaak meer last hebt, kun je ook chronisch moe worden. Dit kan invloed hebben op hoeveel energie en voeding je nodig hebt.
COPD en je gewicht
Je gewicht zegt veel over je gezondheid. Dit meet je met de BMI (Body Mass Index).
Zo bereken je je BMI:
- Deel je gewicht (in kilo’s) door je lengte (in meters).
- Deel die uitkomst nog een keer door je lengte.
Of bereken het via de site van Het Voedingscentrum.
Voor mensen met COPD gelden deze richtlijnen:
- BMI 21 tot 25: gezond gewicht
- BMI 25 tot 30: overgewicht, maar bij COPD vaak gunstig
- BMI 27 tot 30 én lichamelijke klachten: afvallen onder begeleiding van een diëtist
- BMI boven 30: vaak klachten zoals rug- en gewrichtspijn, en meer kans op hoge bloeddruk, diabetes, hart- en vaatziekten en slaapapneu
Het is belangrijk dat je gewicht tussen de 21 en 30 blijft, zolang je geen extra klachten hebt. Weeg jezelf wekelijks of om de week om dit te controleren.
Wanneer contact opnemen met de diëtist?
Neem contact op met een diëtist als je:
- COPD hebt en je BMI boven de 30 is
- BMI boven de 27 hebt en lichamelijke klachten ervaart
- Onbedoeld aankomt
- Start met training bij de fysiotherapeut
- Vragen hebt over voeding
De rol van voeding
Bij COPD beweeg je vaak minder door kortademigheid en vermoeidheid. Daardoor heb je minder energie nodig. Als je hetzelfde blijft eten als vroeger, kom je mogelijk aan.
Tips:
- Pas je voeding aan aan je energiebehoefte
- Blijf bewegen om je conditie en spiermassa te behouden
- Houd rekening met medicijnen zoals prednison, die je eetlust vergroten en vet verplaatsen
Richtlijnen van Het Voedingscentrum
Het Voedingscentrum heeft richtlijnen opgesteld om ervoor te zorgen dat je dagelijks genoeg voedingsstoffen binnenkrijgt. Deze richtlijnen geven aan hoeveel je gemiddeld per dag nodig hebt uit verschillende productgroepen, zoals groente, fruit, volkorenproducten, zuivel, vlees, vis, peulvruchten en gezonde vetten.
De diëtist bespreekt met jou welke hoeveelheden binnen jouw situatie passen. Daarbij houdt de diëtist rekening met je COPD en je eventuele trainingsschema. Zo krijg je een voedingsadvies op maat dat helpt om op een gezond gewicht te blijven of om verantwoord af te vallen.
Belangrijke voedingsstoffen
Eiwitten
Eiwitten zijn bouwstoffen voor je lichaam en spieren. Eet genoeg eiwitten en blijf bewegen om je spieren sterk te houden. Kies bij voorkeur magere producten zoals:
- Magere melk of yoghurt
- 30+ kaas
- Mager vlees of kip
- Vis
- Ei
Calcium en vitamine D
Bij COPD heb je meer kans op botontkalking. Dit verhoogt ook het risico op botbreuken. De kans op botontkalking is groter door sommige medicijnen, minder bewegen en een voeding met te weinig calcium en vitamine D.
Calcium
Calcium zit vooral in zuivelproducten zoals melk en kaas. Brood, groenten, peulvruchten en aardappelen bevatten minder calcium, maar dragen wel bij aan de totale hoeveelheid calcium die je binnenkrijgt. Eet of drink je helemaal geen zuivelproducten? Dan is de kans groot dat je te weinig calcium binnenkrijgt.
Vitamine D
Vitamine D zorgt ervoor dat je lichaam calcium goed opneemt in de darmen. Je krijgt meestal voldoende vitamine D als je:
- Regelmatig buiten bent
- Gevarieerd eet
- Genoeg halvarine, margarine en bak- en braadproducten gebruikt
Toch kan het zijn dat je te weinig vitamine D binnenkrijgt.
Advies van de Gezondheidsraad
Neem een vitamine D-supplement als je tot één van deze groepen behoort:
- Mensen van 4 t/m 50 jaar met een donkere huid, die weinig buitenkomen of een hoofddoek of sluier dragen: 10 microgram per dag
- Vrouwen van 50 t/m 69 jaar: 10 microgram per dag
Neem 20 microgram vitamine D per dag als je:
- Botontkalking hebt
- In een verzorgingshuis of verpleeghuis woont
- Man of vrouw bent van 70 jaar of ouder
Veelvoorkomende problemen en adviezen
Vermoeidheid
Het kan zijn dat je te moe bent om te koken, boodschappen te halen of te eten.
- Kook vooruit als je energie hebt en vries porties in
- Laat boodschappen bezorgen
- Gebruik maaltijdservices of eetpunten van BrabantZorg
- Kies vloeibare maaltijden zoals vla, pap of drinkontbijt indien kauwen te veel energie kost
- Snijd het eten in kleine stukjes of pureer
- Verdeel het eten goed over de dag
Slijmvorming
Voeding veroorzaakt geen slijmvorming. Wel kunnen (zoete) melkproducten een plakkerig gevoel in de mond geven, dat aanvoelt als slijm.
- Probeer friszure melkproducten zoals vruchtensap, yoghurt of karnemelk
- Gebruik sojaproducten als alternatief
- Drink water na melkproducten
- Zuig op een vitamine C tablet
- Verwijder taai slijm met een zachte tandenborstel of gaasje
Droge mond
Een droge mond kan ontstaan door zuurstoftherapie, een verkeerde ademhalingstechniek of door medicijnen. Hierdoor heb je meer kans op infecties in de mond, pijn, smaakveranderingen en moeite met eten.
- Neem bij vast voedsel kleine slokjes drinken
- Maak maaltijden smeuïg met jus, saus of smeerbaar beleg
- Vervang brood eens door pap, vla of (drink)yoghurt
- Stimuleer speeksel met friszure producten, kauwgom, ijsblokjes of zuurtjes
- Zorg voor een goede mondhygiëne
Kortademigheid
Kortademigheid kan toenemen tijdens het eten. Het kost dan extra energie om je eten klaar te maken, te kauwen en door te slikken.
- Zorg voor een juiste lichaamshouding
- Adem op de juiste manier tijdens het eten
- Eet langzaam en kauw goed
- Gebruik zacht en makkelijk kauwbaar voedsel, zoals zacht vlees, gehakt, vis, ei, gekookte groenten, stamppot of pasta
- Neem je ontbijt voordat je je gaat wassen of aankleden
- Maak het ontbijt eventueel de avond ervoor klaar
- Gebruik je medicijnen op de juiste manier en op het juiste tijdstip
Opgeblazen gevoel
Een opgeblazen gevoel kan komen door kortademigheid tijdens het eten, gehaast eten, nervositeit, weinig bewegen of gasvormende voedingsmiddelen.
- Eet langzaam en kauw goed
- Eet kleine porties verspreid over de dag
- Kies vaker voor vloeibare voeding, die sneller de maag passeert
- Eet koude of op kamertemperatuur gerechten voor snellere vertering
- Vermijd gasvormende producten zoals uien, spruiten, koolsoorten, prei, peulvruchten, komkommer, radijs, meloen, avocado's en koolzuurhoudende dranken
Moeilijke stoelgang (obstipatie)
Obstipatie kan ontstaan door bepaalde medicijnen, te weinig eten of drinken, weinig vezels in je voeding of weinig beweging.
- Drink minimaal 2 liter vocht per dag (13 glazen of 16 kopjes)
- Sla het ontbijt niet over
- Eet vezelrijke producten zoals volkorenbrood, groente en fruit
- Neem ook rauwkost, volkorenpasta, zilvervliesrijst en peulvruchten
Stoppende voedingsmiddelen bestaan niet. Banaan, witbrood, beschuit en geraspte appel zijn dus geen stoppende producten en kun je dus gewoon gebruiken.
Blijf in beweging
Beweging helpt om je conditie en spiermassa te behouden en voorkomt dat je aankomt. Vraag je fysiotherapeut om een beweegprogramma dat bij je past.
Meer informatie
Vragen?
Heb je vragen over voeding bij COPD en overgewicht? Bel dan met de diëtisten: 0413 – 40 22 50.
Je kunt bellen op werkdagen tussen 9.00 en 16.30 uur.